شایع ترین نوع سرطان در بین زنان در تمام دنیا،سرطان پستان است. این خطر در تمام سنین برای زنان وجود دارد. با این همه در بسیاری موارد این سرطان قابل درمان است. تشخیص زودهنگام و اقدام به درمان به موقع یکی از اصول مهم در روند درمان بیماران می باشد. تشخیص زودرس در بالا بردن اثر بخشی درمان بیماری، کم کردن عوارض روحی-روانی-اجتماعی و خانوادگی بیماری سرطان ، کم کردن هزینه های درمان ، کم کردن شانس عود مجدد بیماری در پستان یا جای دیگری از بدن و امکان بقای بیشتر بیماران بعد از درمان موثر است. به همین دلیل غربالگری در گاید لاین های درمانی ملی هر کشور از اهمیت بالایی برخوردار است.

سه روش رایج برای غربالگری وجود دارد:

• خودآزمایی پستان توسط خود شخص

همه زنان از بیست سالگی و به صورت ماهیانه باید خودآزمایی پستان انجام دهند. با انجام خودآزمایی پستان-با روش هایی که در ادامه توضیح داده می شود.-هر زنی با شکل و فرم طبیعی پستان های خود آشنا می شود و در صورت ایجاد تغییر در پستان هایش و یا ایجاد تفاوت بین دو پستان در مراحل اولیه متوجه آن خواهد شد. هر چند خودآزمایی پستان توسط شخص، روش مطمینی برای تشخیص بیماری نیست و این که تغییرات یافت شده در بسیاری موارد به دلیل وجود بیماری خوش خیم پستانی است ، در بسیاری موارد انجام این خودآزمایی ها باعث تشخیص زودهنگام سرطان و چه بسا نجات جان افراد شده است.  این ابتدایی ترین و ارزان ترین روش برای تشخیص زود هنگام هرگونه تغییر در پستان های هر زنی است. لازم به ذکر است این معاینات به هیچ وجه جای معاینات بالینی توسط پزشک و ماموگرافی را نمی گیرد و هر زنی نیاز به مراجعه به پزشک در فواصل زمانی مرتب برای معاینه دارد(سن و سابقه فامیلی و بعضی شرایط دیگر مشخص کننده نوع اقدامات لازم ، سن شروع معاینات و فواصل زمانی آن است. در ادامه به برخی نکات در این باره اشاره خواهد شد.). اگر مورد مشکوکی مشاهده کردید بلافاصله به پزشک غربالگر دوره دیده و یا جراح عمومی مراجعه کنید.

-در صورت مشاهده چه مواردی  باید به پزشک مراجعه کنید؟

موارد مشکوک که نیاز به بررسی بیشتر توسط پزشک دارند، شامل موارد زیر هستند:

• حس کردن تومور و توده سفت در بافت نرم پستان
• بزرگ شدن توده ای که قبلا وجود داشته است.
• ترشح از نوک پستان ها در شرایط معمولی ،بدون این که سینه ها را فشار دهید.ترشحات ممکن است آبکی یا رنگی باشند. ترشحات سفید، بی رنگ،قهوه ای ،خاکستری یا سبز معمولا بی خطر هستند. ترشحات خونی و آبکی خطرناک و از نشانه های سرطان پستان هستند.
• مشاهده تغییراتی در پوست پستان به صورت فرورفتگی یا کشیدگی و یا حالت پوست پرتقالی ،این تغییرات ممکن است در حالت معمولی یا در حین معاینه به چشم بیایند.
• تغییرات در نوک پستان مثل فرورفتگی دایمی نوک پستان
• قرمزی،خارش،ایجاد زخم ،ترک ترک و پوسته شدن نوک و هاله پستان.اینها نشانه های نوعی بیماری بدخیم پستان به نام پاژه پستان است.
• بزرگ شدن غدد لنفاوی زیر بغل
• غیر قرینه شدن چشمگیر پستان ها ،اگر غیر غرینگی مربوط به قبل باشد مثلا در اثر شیردهی ،دوران بلوغ و ...، به این مبحث ارتباطی ندارد.
• درد شدید پستان

تاکید می شود،مشاهده این موارد اصلا نشانه قطعی ابتلا به سرطان نیست و ممکن است نشانه یک بیماری خوش خیم باشد . برای تشخیص قطعی و برطرف شدن نگرانی تان، بدون داشتن استرس سریعا به پزشک مراجعه کنید.

برای مطالعه بیشتر در مورد موارد مشکوک مقاله علائم سرطان پستان؛ در چه صورت به پزشک مراجعه کنیم؟ را مطالعه فرمایید.

        -زمان مناسب برای انجام خودآزمایی:

اگر پریود می شوید  در چند روز اول سیکل قاعدگی تان ( در این زمان پستان ها به دلایل هورمونی کمترین میزان ورم را دارند و بافت پستان نرم تر است  و در نتیجه انجام معاینه راحت تر و نتیجه مطمین تر است ) و اگر به هر دلیلی نظیر یائسگی، شیردهی، بارداری و ... پریود نمی شوید ، یک روز مشخص  در ماه به انتخاب خودتان خودآزمایی پستان را انجام دهید. اگر در دوران شیردهی هستید بعد از تخلیه پستان ها از شیر،اقدام به خودآزمایی پستان کنید. اگر جراحی رحم   انجام داده اید یا تحت درمان های هورمونی هستید برای انجام خودآزمایی با پزشک تان مشورت کنید.

انجام خودآزمایی در هنگام حمام،به علت لغزندگی پوست و آسان شدن معاینه توصیه می شود.

          -روش انجام خودآزمایی پستان:

برای انجام خودآزمایی پستان ابتدا باید از کمر به بالا لخت شوید سپس خودآزمایی را در چند مرحله با نگاه کردن به سینه ها و لمس و بررسی فیزیکی آنها انجام دهید .

در مرحله اول مقابل آینه بایستید ،دستها را آویزان کنار بدن قرار دهید و تقارن و فرم پستان ها را بررسی کنید. با دقت پستان ها را به دنبال وجود یا عدم وجود موارد مشکوک (که در بالا توضیح داده شد) مشاهده و بررسی کنید. سپس هر دو دست را بالا ببرید و در این حالت مجددا برای یافتن موارد مشکوک سینه ها را بررسی کنید. این مرحله را در حالتی که دست ها را از ارنج خم کنید و به کمر فشار دهید و در حالتی که دستها را به سمت جلو بکشید و کمی به جلو خم شوید هم انجام دهید.

گام بعدی بررسی وجود ترشحات خود به خودی از پستان است.

در نهایت برای انجام مرحله آخر دراز بکشید و در حالت خوابیده با نرمه سه انگشت وسط، بافت پستان خود را لمس کنید تا اگر توده ای در آن وجو دارد بتوانید آن را حس کنید. بافت پستان را حین معاینه بین شست و نرمه انگستان نگیرید(نشگون گرفتن)، چون در این حالت بافت پستان به صورت توده به نظر می رسد ،بلکه بافت پستان را بین نرمه انگشتان و قفسه سینه فشار دهید. برای این مرحله ابتدا با فشار کم،سپس متوسط و در نهایت زیاد ، این کار را انجام دهید. هر پستان را با دست مخالفش معاینه کنید(پستان چپ را با دست راست و پستان راست را با دست چپ بررسی کنید.) اگر توده ای لمس کردید، پستان ها را با هم مقایسه کنید تا ببینید که یافته شما در هر دو پستان وجود دارد که می توان گفت بافت طبیعی پستان است و یا فقط در یکی از پستان هاست، در این صورت در اولین فرصت ممکن به پزشک مراجعه کنید. برای معاینه ، پستان ها را به صورت نواری، شعاعی و دایره های متحد المرکز از داخل به خارج لمس کنید. معاینه را تا زیر بغل ادامه دهید.        

• معاینه پستان توسط پزشک

بر طبق پروتکل کشوری، باید معاینات غربالگری توسط پزشک غربالگر سرطان پستان ، به صورت سالیانه از سی سالگی حتما انجام شود.اگر سابقه فامیلی سرطان پستان و یا سابقه ابتلای به سرطان دارید بهتر است هر شش ماه یکبار باید چکاپ شوید.
بعد از مراجعه به پزشک غربالگر سرطان پستان و یا جراح عمومی، برنامه چکاپ های خود را طبق نظر پزشک خود انجام دهید.

پزشک بعد از معاینه، در صورت نیاز توصیه به انجام سونوگرافی،ماموگرافی و در صورت وجود توده ، نمونه برداری از توده خواهد کرد.

• انجام ماموگرافی 

همه زنان بالای 40 سال باید یک تا دوسال یکبار ماموگرافی انجام دهند.

زنانی که سابقه فامیلی سرطان در خانواده خود دارند باید از 35 سالگی یک سال یکبار ماموگرافی انجام دهند.

کسانی که یک سینه درگیر با سرطان داشته اند باید به طور مرتب مورد بررسی و چکاپ قرار گیرند و سالیانه ماموگرافی شوند.

برای تشخیص ماهیت توده های نا مشخص از ماموگرافی استفاده می شود.

کسانی که علایم مشکوک باید ماموگرافی شوند.

برای اطلاعات کامل درباره ماموگرافی ، نحوه و دلیل انجام ، مضرات،خطرات و فواید انجام ماموگرافی و .... مقاله  چه کسانی باید ماموگرافی انجام دهند؛ فواید و خطرات ماموگرافی را مطالعه فرمایید.